Z-Man Games tiếp tục chuỗi tái in ấn những trò kinh điển – đối tượng mới nhất trong dòng này là Chinatown [Phố Tàu]. Được bán ra lần đầu vào năm 1999 bởi Alea, đây là 1 trong những trò chơi thương lượng đầu tiên mà mình có thể nhớ là đã chơi và thích. Nhà thiết kế, Karsten Hartwig, vào lúc đó có thể coi là không 1 chút danh tiếng – và thành thực mà nói thì giờ đây anh ta cũng khá mờ nhạt. Anh ấy đã thiết kế 2 tựa game khác (Augsburg 1520 và Lucky Loop) – cả 2 đều đã đến và đi trong các bộ sưu tập game.
Chinatown được tiếp nhận tốt lần đầu ra mắt để có thể lọt vào danh sách “Giới thiệu” của Spiel des Jahres 1999 cũng như việc được đề cử cho giải Internation Gamer Award năm 2000. Phiên bản mới của trò chơi có tất cả hình minh họa đổi nhưng vẫn giữ nguyên được cách chơi so với bản gốc. Filosofia và Z-Man có ra mắt 1 phiên bản thứ 2 vào năm 2008 theo dạng hộp lớn, sau đó họ đã thu nhỏ trò chơi lại trong lượt bản in gần đây nhất vào năm 2014.
Bàn chơi miêu tả khu Phố Tàu với 85 ô đất kinh doanh trong đó. Các con đường cắt nhau chia bàn chơi thành 6 khu vực buôn bán (tập hợp các ô kinh doanh) tại nơi đó người chơi sẽ tạo dựng sự nghiệp cho bản thân. Trò chơi được chia thành 6 vòng trong đó các bạn sẽ thu thập các lô đất, các mảnh ghép cửa hàng, thương lượng để tối đa hóa sự phát triển doanh nghiệp, đặt nhà vào đất và thu tiền lời (theo tấm thẻ chỉ dẫn kinh doanh và quy mô buôn bán). Mỗi người chơi có $50,000 tiền vốn và bắt đầu từ người được chọn đi đầu, trò chơi sẽ diễn ra theo chiều kim đồng hồ.
Vào lúc đầu game, người chơi trộn đều chồng bài 85 lá. Những lá này, có số từ 1 tới 85 thể hiện các ô đất ở trên bàn chơi. Một số các lá bài khác nhau được phát cho người chơi vào mỗi vòng tùy theo số vòng hiện tại cũng như số người chơi trong game. Thông tin này được lưu giữ tiện dụng trong những tấm thẻ hướng dẫn để người chơi tham khảo trong thời gian chơi. Bất kể số bài ngẫu nhiên mà họ sẽ nhận, người chơi sẽ có được tất cả trừ đi 2 lá (được trộn vào lại trong chồng bài). Cách phân phối bài này được thiết kế để vào cuối lượt thứ 6, các bạn đã được thấy hầu hết các lá bài ít nhất 1 lần (thực tế thì với 5 người chơi cả chồng bài đều được sử dụng).
Một khi người chơi đã bí mật lựa chọn cho mình những lá bài giữ lại, họ sẽ lật số bài đó lên cùng lúc và mỗi người sẽ đặt các con dấu (các bạn có các bộ con dấu với màu khác nhau) lên các ô đất tương ứng. Người chơi nên cẩn thận trong chọn lựa đất, vì 1 khi đã sở hữu nó, ô đất đó không thể bị hủy – kể cả khi trên đó đã có miếng ghép kinh doanh! Chắc là nó có thể thay đổi chủ nhưng điều này nhấn mạnh đến việc tính toán trước kỹ lưỡng là cần thiết nếu người chơi muốn lô đất đó đem lại lợi nhuận hơn về lâu dài.
Bước tiếp theo có liên quan đến phân chia các mảnh ghép sự nghiệp. Cũng giống như các lá bài, mỗi người sẽ lấy ngẫu nhiên 1 số các mảnh và lật chúng lên. Mỗi mảnh có tương quan đến 1 mô hình kinh doanh và 1 con số (từ 3 tới 6). Về tổng cộng, có 12 loại kinh doanh từ Tiệm chụp ảnh (giá trị 3) cho tới Nhà hàng (giá trị 6). Một thay đổi mật thiết so với bản gốc đó là các cửa hàng này không còn có tên riêng – chúng chỉ được biết đến theo loại.
Các bạn có thể đã cảm nhận được tính chiến thuật ở đây. Trên hết thì việc tạo dựng nơi chốn kinh doanh trên bàn chơi là rất quan trọng. Vào đầu game, bạn sẽ hy vọng rằng mình có được tổ hợp bài khiến cho việc trên dễ thực hiện. Khi đi sâu vào game, bạn có thể bổ sung vào những khu vực mình đang có, tạo dựng 1 địa điểm mới để phát triển và nhiều khi còn hứng thú hơn nữa – chen vào địa bàn kinh doanh của người khác để lấy đó làm tiềm lực trả giá khi thương thuyết.
Khi bạn phát triển kinh doanh, bạn nên chú ý để có được số lượng các ô kề nhau ngang-dọc bằng với số giá trị của mô hình kinh doanh. Chúng vẫn đem lại thu nhập dù có số lượng nhỏ hơn cần thiết, chỉ có điều 1 mô hình kinh doanh hoàn chỉnh đem lại doanh thu lớn hơn nhiều lần. Ví dụ đi, 1 “mảnh ghép Hải sản giá trị 3” đem về $10,000 hay $20,000 nếu có 1 hoặc 2 mảnh cạnh nhau. Tuy nhiên, với số lượng tối đa 3 mảnh nằm kế nhau, buôn bán giờ đây lời tới $40,000. Như mọi người đoán được, số giá trị kinh doanh càng lớn, tiềm năng tài chính của nó càng cao. Chẳng hạn cửa hàng radio trị giá $140,000 nếu có đủ 6 mảnh nối tiếp nhau. Cùng những mảnh đó nhưng không liền kề thì chỉ đem lại $60,000 …
Có tổng cộng 90 mảnh ghép kinh doanh để chọn ngẫu nhiên. Mỗi mô hình kinh doanh có số lượng bằng giá trị của mô hình cộng với 3 mảnh dư. Thế nên, việc mọi người cạnh tranh với nhau trong phát triển mọi thứ là có thể xảy ra, ngoại trừ mảnh 3 (bởi 2 bộ hoàn chỉnh của kinh doanh giá trị 3 có thể được sử dụng để đem lại lợi nhuận tối đa). Điều này gia tăng nhu cầu của việc thương lượng vì tốt hơn hết là để cho cả 2 bên hợp tác và hoàn tấc mô hình hơn là mỗi người có những bộ dang dở.
Giai đoạn tiếp theo là nói chuyện và thương thảo tự do, đây cũng chính là tâm điểm của trò chơi. Người chơi có thể trao đổi các mảnh ghép, các lô đất (dù có hay không có nhà ở trên) và tiền để thu về … để coi … những miếng ghép, ô đất tốt hơn và nhiều tiền hơn. Phần trao đổi có thể sẽ trở nên căng thẳng tuy nhiên nó vẫn giữ được sự linh hoạt trong lựa chọn của bạn về đối tác cũng như hàng hóa giao dịch. Rất hiếm trường hợp để 1 người không có được vị thế hiệu quả để thương lượng lấy 1 thứ gì đó tốt hơn. Môi trường thảo luận mở này cũng đem lại rất nhiều sự giao tiếp giữa người chơi với nhau và giữ cho trò chơi hấp dẫn.
Cuối cùng, khi mọi người đã hoàn tất thương lượng, các giao dịch được thực hiện và tiếp nối theo là việc đặt các mảnh ghép. Lúc này đây người chơi đi đầu bắt đầu có 1 vai trò to lớn. Họ phải quyết định xem khu vực nào họ đang có sẽ được xây dựng doanh nghiệp. Việc này có vẻ như khá rõ ràng và phần nào chỉ là 1 câu hỏi ngoài lề nhưng có 1 vài điểm nhấn. Đầu tiên, bạn sẽ luôn có lợi trong việc đặt mảnh ghép vì chúng sẽ đem lại nhiều thu nhập hơn trong giai đoạn thu tiền vào cuối vòng.
Thứ 2, người chơi được toàn quyền lựa chọn số lượng bất kỳ các mảnh ghép được đặt lên bàn (cho là họ có đủ ô đất để dựng đi). Điều này sẽ dẫn đến việc dùng các mảnh ghép người khác muốn có (nên nhớ các mô hình giá trị khác 3 không có đủ số mảnh dư để hoàn chỉnh 1 doanh nghiệp lớn thứ 2). Đây cũng làm lộ ra chiến thuật đặt mảnh ghép của bạn, với khả năng sẽ ngăn người ta giao dịch với bạn vào vòng kế tiếp. Thứ 3, các mảnh ghép này là công cụ thương thảo của bạn vào vòng kế. Nếu bạn xây dựng quá nhiều các mảnh ghép khi game mới bắt đầu thì sẽ làm giảm sút số lượng mảnh ghép mà bạn có thể trao đổi sau đó. Ba yếu tố này tương tác và tạo nên những xúc cảm căng thẳng và hồi hộp trong game.
Trò chơi tiếp tục bằng 6 vòng chơi giống như trên và cuối ván – người chơi có nhiều tiền nhất chiến thắng! Không có các phần thưởng kết thúc ván đặc biệt nào cả - đơn giản là bạn thu nhập định kỳ vào cuối các vòng và xem ai sẽ thắng lợi.
Trò chơi hoàn toàn dựa dẫm vào việc thương thuyết – gần như mọi việc xảy ra đều là công bằng, và thành công phụ thuộc vào người chơi có chịu hợp tác với nhau để hoàn tất xây dựng hay không. Ván chơi sẽ hơi bị khựng lại đôi chút khi vào giai đoạn thảo luận với (phần lớn) các tính toán có thể được giải quyết trước – cho rằng bạn đang ở vòng 3 đi, và bạn có 4 trên 5 ô xây các mảnh Giặt là, trong khi đó Bill đang giữ mảnh thứ 5 sẽ hoàn chỉnh mô hình. Bằng cách sử dụng bảng tính, bạn biết được mảnh thứ 5 đó sẽ đem về cho bạn 1 khoảng lời $50,000 vào cuối vòng (cũng như vòng 4, 5 và 6) – thế nên lợi nhuận của khu vực đó là khoảng tầm 200,000. Nghệ thuật kinh doanh ở đây chính là làm sao bạn có thể trả giá thấp cho khu vực đó!
Có 1 điều mà mình thấy thiếu vắng trong bản mới này là các tấm thẻ dự báo kinh tế. Trong bản gốc, có 9 lá bài như vậy được xào ngẫu nhiên vào đầu ván chơi và trong giai đoạn đó, 1 lá được lật lên để giải quyết. Khi có tác dụng, người chơi sẽ nhận $10,000 cho mỗi ô trên bàn chơi có giá trị kinh tế như thể hiện. Các lá bài này thêm vào game những yếu tố ngẫu nhiên nhưng lại giúp giả lập thị trường nhà đất thực tế - khi bạn không cách nào biết được thị trường sẽ biến động ra sao … Nó cũng giúp trò chơi thoát khỏi cái vỏ khô khan và tính toán thuần túy. Các lá bài này cũng ép xây các mảnh ghép sớm và đa dạng hóa việc sắp đặt, v.d 1 người chơi không nên quá phụ thuộc vào các nhà hàng, giặt ủi hay cửa hàng thể thao “giá trị 4” vì chỉ có 2 trên 9 lá trên là có khả năng đem lại thêm điểm.
Sự thiếu chắc chắn này khiến cho việc thương lượng trở nên tinh vi hơn vì mọi người không thể ước lượng chính xác được giá trị tổng của giao dịch, đem lại khả năng tùy biến nhẹ trong tính toán cho cả 2 bên. Nó cũng giúp trò chơi ít bị cảm giác dễ lường trước được nếu như giá trị của lô đất/mảnh ghép không được định sẵn trong toàn ván.
Dĩ nhiên, không phải ai cũng thấy như vậy … Hồi năm 2008, Larry Levy đã khẳng khái thừa nhận rằng mình không thích sử dụng các lá dự báo kinh tế!
Chinatown vẫn có vị thế là 1 trong những trò thương lượng hay ở trên thị trường, và nó không có khả năng cao để tạo ra những xung đột thù hằn dài lâu – khiến nó trở thành 1 trò thương thuyết đáng có hơn nữa. Tuy mình đã ngưng chơi trò này vài năm rồi nhưng vẫn rất mừng là nó đã có cơ hội trở lại trên bàn chơi.
Các ý kiến và nhận xét
Greg J. Schloesser: Mình biết đến trò này lần đầu vào tận năm 1999 tại hội Gulf Games 3 ở New Orleans. Jay Tummelson lúc đó vừa thành lập Rio Grande Games và đã đem đến 1 lô lốc các trò mà anh ấy đang có ý xem xét nên dán nhãn RGG để bán. Chinatown là 1 trong số đó. Anh ấy lúc đó giảng luật của game phần nhiều là nhờ trí nhớ và đã thiếu sót 1 số chi tiết. Chỉ khi mình mua bộ game này về thì mới phát hiện ra các lỗi đó, và sau khi đã chơi với luật chính thức xong mình còn nhận ra bản thân RẤT chuộng cái luật chơi sai của Jay chỉ cho. Mình vẫn quả quyết trong việc giữ luật sai đó để chơi cho đến tận hôm nay! Những điều luật “sai” này thực sự mở rộng quy mô trao đổi và các cơ hội trả giá, giúp trò chơi trở nên năng động hơn nhiều lần.
Khác nhau ra sao?
- Các mảnh ghép được giữ úp và bí mật. Người chơi có quyền lộ diện chúng nếu họ muốn, nhưng không bị ép buộc.
- Mỗi vòng chơi, người chơi KHÔNG bỏ đi 2 lá đất của mình. Thay vào đó, anh ta có thể giữ chúng trải qua vòng thương thảo và thậm chí là trao đổi cho các đối thủ. Anh ấy có lựa chọn bỏ các lá bài đi TRƯỚC khi rút đầy lá lên tay vào đầu vòng kế.
- Khi nhận được các lô đất mới ở đầu vòng, người chơi nhận đủ bài sao cho số bài trên tay họ LÊN TỚI con số lớn hơn được in trên tờ hướng dẫn người chơi. Vì thế, nếu 1 người giữ lại 2 lá từ vòng trước thì họ chỉ nhận thêm 3 lá bài mới ở vòng 2 tới 6 (trong ván 4 người).
- Mỗi vòng, 1 người được phát cho số mảnh kinh doanh bằng với số nhỏ hơn trên giấy hướng dẫn người chơi, bất kể họ giữ lại bao nhiêu mảnh từ vòng trước.
Larry: Chinatown có lẽ là trò thương lượng yêu thích của mình. Nó chơi nhanh được, nhưng đem lại 1 lượng lớn sức sáng tạo trong khâu giao thương. Nó là trò đầu tiên của Alea mà lôi kéo được nhóm của mình (Ra chưa bao giờ là 1 trò được ưa thích lắm) và vẫn còn tiếp tục được chơi đều đều cho tới giờ. Mình rất vui vì trò chơi được tái bản, cụ thể là vì bản cụ không có phiên bản tiếng Anh (Rio Grande quyết định không làm nó, vì lý do gì đó). Mình thành tâm đề cử trò chơi cho tất cả những ai đam mê thể loại thương lượng.
Karen Miller: Mình thích chơi Chinatown miễn là đúng nhóm người. Bởi vì có rất nhiều yếu tố giao tiếp giữa các người chơi trong giai đoạn thương lượng nên họ cần phải có quyết tâm và khả năng nhập cuộc để có thể khiến trò chơi hào hứng. Mình không phải là dạng người có thể tính nhẩm trong đầu nhanh chóng được, thế nên thường mình không thắng trong game này nhưng vẫn cảm thấy yêu thích trải nghiệm. Cảnh báo trước: nếu mọi người mà có đứa bạn luôn cảm thấy bắt buộc phải tính ra bằng được giá trị trong mỗi nước đi thì bao nhiêu niềm vui sẽ bay ra ngoài cửa hết …