Vấn đề mình phải đối mặt khi viết bài nhận xét này đó là thay vì đơn thuần nói cho mọi người biết Saboteur [Kẻ phá hoại] chơi ra sao, mình thật sự muốn cho mấy bạn xem mấy câu trích dẫn từ 1 buổi chơi gần đây của mình. Chuyện là, sẽ chẳng có số nào trong đó soi sáng được gì cả bởi vì chúng đều rơi vào mấy câu hỏi na ná nhau, đại loại như:
“Mày làm cái gì thế?!” “Ê sao lại chơi như vậy?!” “ĐI ĐƯỜNG QUÁI NÀO THẾ?!”
Hoặc chúng có thể là các câu trả lời mài mại như thế này:
“Đang cố giúp đỡ tụi bây đây!” “Hết lựa chọn rồi!” “TIN TAO ĐI.”
Cũng có thể sẽ là câu cảm thán kết-vòng, cái kiểu than vãn hậu kỳ đặc trưng của Saboteur:
“ĐÃ BẢO RỒI MÀ.”
Mình nghĩ Saboteur hệt như 1 trò chơi trích dẫn lời của nhau vậy.
Và mình cũng cho rằng nó dần đang trở thành tựa game ẩn thân yêu thích của mình. Giống như The Resistance hay Coup, Saboteur khá kiệm về luật và cấu kiện, ý tưởng chủ đạo dễ hiểu và ngay lập tức là hiện thân của sự mất đoàn kết, lừa lọc từ khi bạn bắt đầu chơi. Đó chính là hương vị chơi khoái khẩu của mình, chưa kể mình còn có thể chỉ cho người khác chơi trong vòng 10 phút nếu cần. Đã thế, mình sẽ chỉ mọi người chơi ngay đây và luôn.
Saboteur kể về tốp 10 chú lùn đi đào hầm vàng. Các chú biết đại khái là vàng nằm ở đâu, trong 3 vị trí định sẵn, nhưng họ cần phối hợp với nhau để mở ra con đường xuyên lòng đất đến được mỏ vàng. Các mỏ vàng tiềm năng được thể hiện bằng các lá bài úp mặt và bạn sẽ khởi đầu từ 1 vị trí khác, nơi cửa hầm, cách đích đến 1 khoảng tương ứng với 7-lá-bài tính từ lá ở giữa của 3 mỏ.
Đào hầm tới mỏ vàng là chuyện nhỏ. Người chơi sử dụng các lá bài trên đó thể hiện những phân đoạn rời rạc của khu hầm mỏ, như hành lang và các giao lộ, những khúc cua cong quẹo hun hút gió xuống đáy của thế giới. Mọi việc bạn cần làm là đặt các lá bài xuống kết nối cửa hầm tới bất cứ mỏ vàng nào mà bạn muốn khảo sát. Kết nối 1 mỏ với cửa hầm cho phép bạn lật nó lên. Từng bước 1, không lá này thì lá khác, những chú lùn tiến sâu tới phía danh vọng và tiền tài. Có lẽ vậy. Hoặc có thể vậy.
Mình có bỏ sót 1 chi tiết nhỏ ở đây, có lẽ nên thông báo luôn cho mọi người hay: đôi lúc, không phải chú lùn nào cũng muốn vàng. Đôi lúc, sẽ có những tên chỉ muốn đi phá hoại mọi thứ. Có 1 vài thành phần trong các chú lùn là những tên phá hoại. Có vài thằng lùn chỉ mong thế giới bùng cháy mà thôi.
Nếu chúng ta trở về với thời điểm bắt đầu ván chơi thì sẽ nhận ra rằng mọi thứ trở nên tăm tối 1 cách vô cùng nhanh chóng, khi mà kim quay xoay 1 mạch từ thư giãn phong thái Disney chuyển sang sặc mùi mờ ám. Mỗi người chơi được phát cho 1 lá bài thông báo họ biết họ thuộc đội nào. Đa phần người chơi sẽ là những anh chàng siêng nhặt chặt bị, chia sẻ vàng bạc cho nhau nếu tìm được vàng, nhưng có 1 ít thì không được thế. Có những đứa chỉ tìm cách chặn mọi đường đến mỏ hoặc tiêu hao hết bộ bài trước khi có ai đó vớ được quả ngon. Đó là cách mà bọn chúng làm giàu.
Tất nhiên là không có ai biết được người khác là gì. Tất nhiên phải là vậy rồi.
Saboteur có thể được chơi với số lượng tùy ý dao động từ 3 tới 10 người. Có 7 lá bài chú lùn Tốt và 4 lá kẻ Phá hoại. Tổng cộng là 11. Bất kể số người chơi là bao, bạn sẽ luôn sử dụng 1 bộ bài tương đối nhiều hơn, tinh chỉnh tùy vào số lượng tham gia, thế nên bạn sẽ không bao giờ biết được có bao nhiêu kẻ phá hoại mình sẽ chạm trán. Ở các ván 3 và 4 người, bạn có thể còn không gặp được chúng nữa là. Có lẽ là sẽ không hề có nguy hiểm gì sất.
Nhưng bạn biết làm sao được? Nói nghe làm sao biết được? Mọi chuyện bắt đầu êm thắm làm sao. Bạn chơi 1 lá bài. Hi vọng là con đường nó dẫn bạn đi tới gần 1 trong 3 cái mỏ. Bạn cố thuyết phục những người đồng hành của mình rằng mục đích là thế, hoặc đó là lá tốt nhất mà bạn có thể đánh ra rồi. Một số lá bài toàn là ngõ cụt vô tác dụng, tuy nhiên mình cho rằng chúng chỉ vô dụng khi bạn áp dụng sai trường hợp thôi.
Một số lá bài không phải là phân đoạn hầm mỏ. Có những lá là các hành động đặc biệt. Một trong số đó đem lại cho bạn cơ hội liếc nhìn 1 trong 3 khu mỏ, thông báo cho bạn ngay lập tức đó là mỏ có vàng hay không. Một lá khác là sập hầm, cho phép bỏ đi 1 phân đoạn đã xây (với khả năng thay thế bằng 1 thứ gì đó hữu dụng hơn … phải không?).
Các lá khác thì ngăn chặn người chơi khác đào hầm bằng cách tắt đèn hay phá công cụ của họ. Những lá này hay bị đập xuống trước mặt các nạn nhân ngu ngơ đi kèm với cái liếc mắt ngờ vực hoặc 1 tràng cười mãn nguyện, vì đối tượng khi đó coi như bị khóa cứng và tới 3 hình phạt có thể chồng chất lên 1 chú lùn đáng thương, tuyệt vọng nào đó. Ổn thôi. Bạn coi như là đã chặn đứng được kẻ phá hoại thực hiện nhiệm vụ của hắn.
Nếu bạn đã bị chặn bởi người chơi khác khi họ bẻ gãy cuốc của mình, cũng có những lá bài giúp cho bạn tiếp tục di chuyển. Sử dụng các lá bài với ký hiệu tương ứng giúp cho bạn trở lại ván chơi vào lượt kế. Thuyết phục 1 ai đó sử dụng lá bài đó lên bạn thì càng ảo diệu hơn. Giúp người khác thoát khỏi xiềng xích bất lực sẽ giúp bạn tạo dựng 1 tình bạn trọn đời. Hoặc ít nhất là trong khoảng 5 phút tới.
Ô mình xém quên nữa. Ai đặt phân khúc đường hầm nối tới 1 khu mỏ vàng đầu tiên được quyền chiếm nó. Người đó rút 1 đống lá bài hình vàng thỏi, có 1 vài lá giá trị hơn hẳn, và nhận được đặc quyền chọn lén 1 lá và ăn mảnh 1 mình trước khi chuyền đống dư thừa kia xung quanh bàn chơi. Nếu kẻ phá hoại thắng, họ nhận về 1 phần vàng chia đều, số lượng giảm dần tùy thuộc vào số kẻ phá hoại nằm trong vòng chơi đó.
Vậy bạn thấy đó, dù bản thân là ai đi nữa, mọi việc đều phụ thuộc bạn có muốn kìm chân các người chơi khác hay không. Nó hoàn toàn nằm ở mục đích cá nhân, hoặc có vẻ thế, để đặt chân tới mỏ vàng trước hết. Bạn toàn quyền nói xạo, à nhầm, diễn giải lệch lạc tình hình để đạt được mục tiêu (hoặc ngược lại).
Những người khác nói dối sẽ trông có vẻ như sau:
Kẻ phá hoại thì “Tao nói tụi bây nghe, cái lá đó là 1 mỏ vàng đấy.”
Mấy chú lùn thì “Tui không phải là kẻ phá hoại à nha, tui cho sập hầm để lắp 1 đường mới hay hơn thôi.”
Mấy đứa còn lại thì “Ê, nghe nè, tập trung. Mình là mình không có bài gì hay ho để dùng lúc này cả. Nếu có thì đã dùng rồi.”
Ngoại trừ là mọi người đã có thể mường tượng ra cảnh này rồi nhỉ? Có lẽ 2 phần 3 số người chơi đều muốn chạm mỏ vàng trước tiên. Số còn lại thì tìm hết cách để chặn đường mà không nghiễm nhiên thể hiện âm mưu ra. Không ai biết ai là gì, nên cả 2 phe cần phải đoán xem đồng đội mình ở đâu và thường thì 1 chiến thuật áp dụng hoàn hảo đó đơn giản đó là tránh tạo ra bất cứ lời buộc tội nào mà cứ lặng lẽ nhích dần tới kết quả mà bạn hướng đến.
Thật đó, Saboteur là 1 trò chơi chỉ xoay quanh mình bạn mà thôi.
Đó không phải là cái kết của trò chơi, dù bạn đục tường tới được mỏ (hoặc đi quanh nó, hoặc đi xa nó) dù chỉ 1 lần, khi mà mọi người lừa dối nhau về thứ họ có, đã chứng kiến, hành động của bản thân và mục tiêu cá nhân, mọi chuyện có vẻ vẫn không đến nỗi nào. Nhưng Saboteur bắt bạn chơi 3 vòng chơi như vậy.
Ba lần mà bạn phải tìm cách dành dụm thêm vàng. Ba vòng chơi với các vai trò được phát lại, thay đổi những kẻ phá hoại và thậm chí cả số lượng của chúng. Như vậy là quá đủ thời gian để nuôi dưỡng thù hận, kiểm chứng nghi ngờ và vấp phải sai lầm.
Một chi tiết nữa mà vô tình xảy ra đó là những phỏng đoán thật sự ảo diệu. Các lời buộc tội vô căn cứ, những kết luận mù mờ, những pha lộn đề và trệch hướng dư luận cứ xoay đều trong bàn chơi như mấy con chim vàng anh hay bay vòng vòng trên đầu trong phim hoạt hình ấy.
Gần đây mình được lần đầu chứng kiến chơi Saboteur với nhóm nhỏ, tầm 3 tới 4 người. Mình trước đó luôn tránh né việc này vì luôn hình dung rằng chơi 1 trò ẩn dấu thân phận và lừa gạt thì tốt hơn khi có 1 nhóm cỡ trung hoặc lớn.
Thực sự, mọi chuyện diễn ra 1 cách tuyệt vời. Ván chơi im ắng hơn hẳn so với các dịp khác vì bọn mình dành phần lớn thời gian ngồi lặng lẽ đặt bài và phản ứng với các nước đi của người khác với những câu ậm ừ “Hừm” hay “A ha” và canh mắt ra để ý đến sự hiện diện của lũ phá hoại mà thực tế là không hề có mặt. Một trò chơi gán ghép tội danh cho nhau lâu lắc đã biến thành 1 canh bạc nhanh, gọn, đầy nghi hoặc.
Hi vọng mọi người đã nhận ra rằng mình rất là thích Saboteur. Mặc dù mình yêu thích kích cỡ và độ phức tạp và (đôi khi) quy mô hoành tráng, mình càng ngày càng hứng thú với các trò hộp nhỏ “nhưng có võ”, cho phép người chơi cởi các nút thắt của sự sáng tạo và vô tình khiến bản thân bị cuốn vô trong đó.
Saboteur khiến bạn tự bó buộc bản thân, tự vấp té cũng như nó khiến bạn gây ra những điều tương tự cho người khác. Trò chơi cung cấp 1 bề mặt hết sức tài tình dành cho mánh khóe và lừa gạt, vậy mà chỉ có toàn bài với bài. Các bức hình chụp ở đây thực sự không phản ánh đúng trò chơi. Chúng chỉ cho thấy các cấu kiện mà không diễn tả được sức sống phát sinh từ trò chơi khi những con mắt bắt đầu nheo lại.
Tựa game không phải là hoàn hảo. Mình không hâm mộ lắm các trò thẻ bài cho phép bạn ngăn chặn người khác làm hành động, những lá mà tác dụng như “bỏ 1 lượt” (hoặc có lẽ là vài lượt, nếu bạn không tìm được cách hóa giải phù hợp).
Trong 1 nhóm chơi nhỏ, những lá bài này càng thêm nghiêm trọng, vì bạn sẽ có ít khả năng được đồng đội mình giải cứu trong thế bí hơn, mặc dù với bất cứ kích cỡ nhóm chơi nào thì trò chơi vẫn không hề đem lại 1 phần thưởng tương xứng cho nghĩa cử cao đẹp đó.
Mình khuyên là nên chơi luật rừng để khi bạn tự giải thoát bản thân thì vẫn được phép thực hiện lượt. Nếu không, đó sẽ lại là 1 vòng lẩn quẩn quanh bàn chơi tạo cơ hội ăn “hành” lần nữa. Tương tự, dẫu cho thật sự hài hước khi 3 người chơi khác nhau sử dụng cả 3 lá hình phạt lên 1 người chơi, nó vô cùng kìm hãm khả năng chơi của đối tượng.
Và đúng thế, đôi khi bạn sẽ gặp cảnh nhìn bài trên tay mà không có lấy 1 lá có tác dụng đối với bạn, dù chỉ 1. Không đường hầm hay ngả rẽ có thể vừa khớp ở những chỗ cần thiết. Không có bài để giải cứu người chơi bạn muốn giúp. Cũng không có cách để xem xét 1 khu mỏ.
Tuy thế. Saboteur quá nhỏ nhắn và nhanh gọn và đem lại đủ mọi thể loại khích tướng tới cuộc chơi, 1 hương vị đặc trưng mà bạn không thể tìm thấy trong The Resistance. Nó sống cùng khoảnh khắc. Và luôn biến đổi.
[ Thế Giới Board Game ]